Is de dood het einde, of juist een nieuw begin?

Mijn kijk op de dood is door de jaren heen veranderd, gevormd door ervaringen en ontmoetingen. Gisteren stond ik, samen met Marlies, bij het condoleren van haar broer Aloys. Marlies, de jongste van het gezin, stond als een-na-laatste in de rij; ik sloot als vriend de rij af. Een stoet van mensen kwam langs, elk met een handdruk, een verhaal, een traan of een glimlach. Zoveel emoties, zoveel vragen. Waarom moest het zo plotseling? Is het antwoord op die vraag eigenlijk nog belangrijk?

De dood brengt een storm aan gevoelens teweeg: ongeloof, boosheid, verdriet, soms zelfs een sprankje vreugde om herinneringen die blijven. Het is wonderlijk hoe de dood mensen kan scheiden, maar ook kan verbinden—oude wonden helen, relaties herstellen. In één klap kan de dood afstand én nabijheid brengen.

Voor velen is de dood een vijand, maar sommigen zien de dood als een vriend, een rustpunt waarnaar ze verlangen. Niemand weet wat er na de dood komt; ieder mens schept zijn eigen voorstelling. Is de dood het einde? Of juist een nieuw begin? Is er leven na de dood, een hemel, een hel? Velen geloven in een hemel, maar de hel lijkt mij, afgaand op wat ik heb gehoord, geen fijne plek. Als God bestaat, zou er dan wel een hel zijn? Ik geloof dat mensen op een of andere manier met elkaar verbonden zijn—zoals bijen in een volk niet zonder hun koningin kunnen.

Misschien bepaalt alles wat je doet in dit leven, het volgende. Soms ontmoet je een oude ziel in een jong lichaam. Tijdens het condoleren viel me op hoeveel een handdruk kan zeggen over iemand; geen hand was hetzelfde, net zoals geen mens hetzelfde is. Iedereen denkt anders, voelt anders, en dat maakt ieder uniek.

Ik geloof dat er meer is tussen hemel en aarde. Misschien wil ik dat ook graag geloven. Er zijn talloze boeken over de dood geschreven, maar het laatste woord is er nog lang niet over gezegd. De dood zal ons allemaal blijven bezighouden. Ik hoop dat de dood mijn deur voorlopig voorbijgaat, maar daar hebben we als mens weinig over te zeggen.

Is er leven na de dood? Niemand weet het zeker. Maar het idee dat er iets is, maakt het afscheid nemen misschien wat lichter. Soms denk ik dat ieder mens een of meerdere taken heeft te volbrengen in het leven. Ik ben niet bang voor de dood, maar ik kijk er ook niet naar uit. Toch weet ik dat die ontmoeting ooit zal komen—en misschien, heel misschien, is dat niet het einde, maar een nieuw begin.